Олами сағир ва олами кабир дар маҷмӯъ вобастаи як низоманд ва ин низом онҳоро бо ҳам пайваста дар ҳаракат нигоҳ медорад. То замоне ки ин низом ба ҷойи худ устувор аст, зиндагӣ бо маром идома меёбад ва ин коиноти номаҳдуд арзи вуҷуд дорад.
Инсон дар ин маҷрои зиндагӣ, чун сорбони корвонкаш, дар масири пуртуғёни тулӯи арз раҳсипор аст. Ҳоло соҳиби матои зиндагист ва бояд ҳушмандона ва огоҳона қадам бардошта, корвони ҳастиро ба манзили умед ба саломат расонад. Аммо таърих гувоҳ аст, ки башарият дар тӯли давру замон бисёр нобасомониҳои ваҳшатангезро таҷриба кардааст ва назми зиндагиро аз ҳам пошондааст. Таърих борҳо нишон додааст, ки бо хато ва иштибоҳи чанд нафар хуни ноҳақи миллионҳо одамони бегуноҳ рехта шуд ва мусибатҳои зиёде бар сари фарзанди одам таҳмил гардид.
Тоҷикон низ дар масири таърих шоҳиди чунин бархӯрдҳо гардиданд. Миллат фарзандони зиёди худро аз даст дод ва ранҷу машаққатҳои зиёде аз сар гузаронд. Бо вуҷуди ҳамаи ин, дар баробари дигар миллатҳо тоҷикон хештанро нигоҳ доштанд ва барои бақои худ мубориза бурданд.
Дар охири асри XX миллати азиятдида боз ба як имтиҳони ҷиддии таърих рӯ ба рӯ гардид. Ин бор на аҷнабиён, балки фарзандони нохалафи худи миллат ӯро ба вартаи нобудӣ кашонданд. Бародар бо бародар, писар бо падар ва, дар маҷмӯъ, инсон бо инсон рӯ ба рӯ қарор гирифтанд. Барои амалӣ гардонидани нақшаҳои манфури хеш, душманони миллат ҷомеаи моро ба оташи хонумонсӯз гирифтор намуданд. Миллат, ки дар марҳилаи хештансозӣ қарор дошт, нохудогоҳона ба хештаншиканӣ даст зад. Дар чунин вазъият ақли солим ва тадбири дурандеш лозим буд, то ин алангаи ҷанг хомӯш гардад.
Мардум ба гурӯҳҳо тақсим шуда, бидуни ҳадафи зиндагисозӣ якдигарро нест мекарданд. Душмани миллат бар дӯстӣ дастболо мешуд ва оташи кина ҷои сулҳу оромиро мегирифт. Нерӯи пурқудрате лозим буд, ки душманиҳоро аз байн бубарад ва мардумро ба зиндагии осоишта раҳнамоӣ кунад.
Намояндагони мардум, ки худ низ дар ин ҷангу низоъҳо саҳм доштанд, барои фурӯ нишондани даргириҳо тавон надоштанд. Аммо гурӯҳе аз онон бо азми ҷиддӣ ва нияти нек вориди майдони амал гардиданд.
Дар чунин шароити пурфоҷиа шахсияти нотакрори таърихӣ-Эмомалӣ Раҳмон, ҷавонмарди ватандӯст ва фарзонаи миллат, тасмим гирифт, ки масъулияти наҷоти миллатро бар дӯш гирад. Ӯ дигар аз худ гузашта буд. Барои ӯ танҳо як чиз муҳим буд: фурӯ нишондани оташи ҷанг ва тарафҳоро ба ҳам овардану ба ваҳдати миллӣ расонидан.
Оғози ин кор осон набуд. Аммо нияти нек ва иродаи устувор ӯро ба сӯи фатҳи ҳадафҳо раҳнамоӣ кард. Худаш шахсан дар гуфтушунидҳо иштирок намуда, барои расидан ба сулҳ аз тамоми имкониятҳо истифода мекард. Бо нияти расидан ба созиш, ба тамоми шартҳо розӣ мешуд. Ӯ тавонист дар давоми панҷ сол (1992-1997) ин ҷанги харобкорро хотима бахшад ва миллатро ба сӯи зиндагии орому босаодат раҳнамоӣ кунад.
27-уми июни соли 1997, ниҳоят, созишномаи сулҳ миёни гурӯҳҳои даргир бо шартҳои муайян ба имзо расид. Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба хотири ваҳдат ва суботи миллӣ ба шартҳои гарони тарафи муқобил розӣ шуд ва ба онҳо имкони ширкат дар идоракунии давлатро фароҳам овард.
Ин амали фарзанди фарзонаи миллат, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, таҷрибаи нодири таърихист. Дар сатҳи ҷаҳонӣ низ корномаи ӯ ҳамчун намунаи нодир барои рафъи ихтилофҳо эътироф гардида, истифода мешавад.
Имрӯз, дар ҳоле ки мо шоҳиди ҷангҳои бемантиқ дар кишварҳои гуногуни ҷаҳон ҳастем, мебинем, ки мардуми он сарзаминҳо ё дар муҳоҷират қарор доранд, ё зери зулми ҷанг. Дар чунин замина, ба даст овардани Ваҳдати миллӣ як дастоварди бузургест, ки бо роҳбарии Эмомалӣ Раҳмон ва бо дастгирии мардуми кишвар муяссар халқи азизи мо гардид.
Муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Тоҷикистонро хонаи умеди тоҷикони ҷаҳон номид ва бо қатъият изҳор дошт, ки ҳар як тоҷик, хоҳ дар дохил ва хоҳ дар хориҷ, ҳуқуқи комили шаҳрвандӣ дорад ва озодона метавонад дар он зиндагӣ ва фаъолият кунад.
Миллати тоҷик бо сарварии Пешвои худ ваҳдати комили миллиро ба даст овард. Ин ваҳдат дар баробари дигар арзишҳои миллӣ барои мо бениҳоят гаронбаҳост. Зеро бидуни ваҳдат наметавонистем соҳиби давлату миллат ва дороиҳои он гардем. Ҳар як шаҳрванди кишвар вазифадор аст, ки ваҳдати бадастомадаро гиромӣ дорад ва дар нигоҳдории он саҳмгузор бошад.
Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пайваста дар суханрониҳояш ба ин масъала таъкид намуда, шаҳрвандонро, бахусус ҷавононро, ба ҳушёрӣ, зиракии сиёсӣ ва эҳтироми арзишҳои миллӣ даъват мекунад. Ӯ борҳо таъкид кардааст, ки ба даст овардани ваҳдат муҳим аст, вале ҳифз ва пойдории он боз ҳам муҳимтар аст. Миллати мо бояд қарнҳо дар зери парчами сулҳ ва ваҳдат умр ба сар барад ва барои зиндагии шоиставу босаодат заҳмат кашад.
Самариддинова Зайнаб, дотсент, декани факултети физика ва математикаи Донишгоҳи давлатии Кӯлоб ба номи Абуабдуллоҳи Рӯдакӣ
Сироҷиддини Давлаталӣ, дотсент, мудири кафедраи математика ва методикаи таълими он
Ашӯрова Саодат, ҷонишини декан оид ба тарбия
Ваҳдати миллӣ яке аз рукнҳои муҳими давлатдории муосир ва шарти асосии таъмини субот ва рушди устувори кишварҳо ба шумор меравад. Таърихи навини давлатҳои пасошӯравӣ, аз ҷумла Ҷумҳурии Тоҷикистон, нишон дод, ки ноил шудан ба Ваҳдати миллӣ кори саҳлу осон набуда, раванди мураккаб ва бисёрҷабҳа мебошад. Баъди давраи сахти ҷанги шаҳрвандӣ, мардуми тоҷик бо роҳбарии хирадмандонаи Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тавонистанд бо истифода аз механизмҳои сиёсӣ, фарҳангӣ ва ҳуқуқӣ Ваҳдати миллиро барқарор намуда, асоси сулҳи пойдорро гузорад. Дар ин мақола мо ба таҳлили асосҳои мафҳумӣ ва назариявии Ваҳдати миллӣ ва таҷрибаи мушаххаси Тоҷикистон дар ин самт мепардозем.
1. Мафҳум ва асосҳои сиёсии ваҳдати миллӣ
Ваҳдати миллӣ-ин ҳамбастагии тамоми гурӯҳҳои иҷтимоӣ, сиёсӣ, этникӣ ва фарҳангии ҷомеа дар атрофи арзишҳо ва манфиатҳои умумимиллӣ мебошад. Ин мафҳум дар худ идеологияи ҳамдигарфаҳмӣ, муколама, бахшиш ва ҳамбастагиро таҷассум мекунад ва асосҳои сиёсии ваҳдати миллиро бандҳои зерин дар бар мегиранд:
• Сиёсати давлатӣ оид ба баробарии шаҳрвандон-дар Тоҷикистон Конститутсияи соли 1994 баробарии ҳама шаҳрвандонро кафолат медиҳад.
• Пойдории қонун ва волоияти он-яъне фаъолияти мақомоти давлатӣ бояд дар доираи қонун бошад ва ҳеҷ гурӯҳи сиёсӣ ё шахс аз он болотар нест.
• Муколамаи миллӣ ва иштироки ҳамаҷонибаи аҳолӣ дар ҳаёти сиёсӣ-тавассути интихобот, шӯроҳои ҷамъиятӣ ва ВАО.
• Тарғиби ҳувияти умумимиллӣ-бо истифода аз забон, фарҳанг ва арзишҳои муштарак.
2. Назарияи ваҳдати миллӣ
Дар илми сиёсатшиносӣ ва ҷомеашиносӣ назарияҳои гуногун барои шарҳи ваҳдати миллӣ вуҷуд доранд:
• Назарияи миллатсозӣ (nation-building) – таъкид мекунад, ки давлат бояд бо ташкили рамзҳо ва арзишҳои умумимиллӣ, миллатро муттаҳид созад. Тоҷикистон, бо роҳандозии Рӯзи Ваҳдати миллӣ, тарғиби рамзҳои давлатӣ ва забони тоҷикӣ, намунаи амалисозии ин назария мебошад.
• Назарияи ҳамбастагии иҷтимоӣ (social cohesion) – муттаҳидсозии мардум тавассути адолати иҷтимоӣ, баробарии иқтисодӣ ва имкониятҳои баробар.
• Назарияи муколама ва ризоияти миллӣ – мувофиқи он сулҳи устувор танҳо дар ҳолати гузашт ва бахшиши тарафайн ба даст меояд. Созишномаи сулҳи соли 1997 дар Тоҷикистон намунаи ин назария аст.
3. Таҷрибаи ба даст овардани ваҳдати миллӣ дар Тоҷикистон
Тоҷикистон пас аз солҳои 1992–1997 ҷанги шаҳрвандиро паси сар намуд, ки дар натиҷа беш аз 150 ҳазор нафар ҷони худро аз даст дода, садҳо ҳазор гуреза ба кишварҳои дигар паноҳ бурданд. Роҳи расидан ба ваҳдати миллӣ дар кишвар марҳилаҳои муҳиме дошт:
а) Созишномаи сулҳ ва ризоияти миллӣ (27 июн 1997)
Бо миёнаравии СММ ва кишварҳои минтақа, намояндагони ҳукумати Тоҷикистон ва Иттиҳоди нерӯҳои оппозитсияи тоҷик ба созиш расиданд. Дар натиҷа, Созишномаи сулҳ имзо гардид, ки санади асосии ваҳдати миллӣ эътироф мешавад.
б) Комиссияи оштии миллӣ
Барои татбиқи созишнома таъсис ёфт ва қадам ба қадам иҷрои бандиҳои он, аз ҷумла баргардонидани гурезаҳо, якҷо кардани нерӯҳои мухолифин ба сохторҳои давлатӣ ва ислоҳоти сиёсиро роҳандозӣ кард.
в) Ислоҳоти ҳуқуқӣ ва сиёсӣ
Тағйироти конститутсионӣ соли 1999, ки иштироки нерӯҳои мухолифро дар ҳаёти сиёсӣ таъмин кард. Инчунин ворид кардани намояндагони мухолифин ба Маҷлиси намояндагон ва идораҳои давлатӣ.
г) Таъмини амният ва рушди иқтисодӣ
Бо талошҳои ҳукумат, марзҳои кишвар зери назорати комил қарор гирифтанд, ва барномаҳои рушди минтақаҳои ҷангзада роҳандозӣ шуданд.
д) Тарғиби ваҳдати миллӣ тавассути фарҳанг ва маориф
Рӯзи Ваҳдати миллӣ (27 июн) ҳамчун иди расмии давлатӣ ҷорӣ шуд. Дар мактабҳо, донишгоҳҳо ва воситањои ахбори умум мавзуъҳои ваҳдати миллӣ ҳамчун бахши муҳими тарбияи шаҳрвандӣ таълим дода мешаванд.
Дар натиља таҷрибаи миллатсозии мардум ва њукумати Љумњурии Тоҷикистон нишон дод, ки ноил шудан ба ваҳдати миллӣ танҳо бо роҳи сиёсати оқилона, муколама, бахшиш ва иштироки фаъолонаи тамоми табақаҳои ҷомеа имконпазир аст. Тоҷикистон тавонист аз ҷанги дохилӣ ба сулҳ ва суботи миллӣ гузарад. Имрӯз ваҳдати миллӣ ҳамчун дастовард ва арзиши асосии давлату миллат дар тамоми бахшҳои ҳаёт эҳсос мешавад. Ҳифз ва таҳкими он масъулияти на танҳо давлат, балки ҳар як шаҳрванди кишвар мебошад.
Наврӯз Носирӣ-дотсент, декани факултети тарбияи ҷисмонӣ ва омодагии дифои ҳарбии Донишгоҳи давлатии Кӯлоб ба номи Абуабдуллоҳи Рӯдакӣ
Қаракулов Алоуддин-муаллими калони кафедраи тарбияи ҷисмонӣ ва методикаи таълими он
Все реакции:
Рӯзномаи Анвори Дониш, Донишгоҳи давлатии Кӯлоб ба номи Абуабдуллоҳи Рӯдакӣ и ещё 1
Баргузории вохурии муовини раиси шаҳри Кӯлоб Даминзода Арафамо бо сокинони деҳаи Офтоблиқои ҷамоати деҳоти Зиракии шаҳри Кӯлоб бо усули “Хона ба Хона”
Ваҳдати миллӣ яке аз дастовардҳои муҳимтарини таърихии мардуми тоҷик дар даврони соҳибистиқлолӣ ба шумор меравад. Зеро бо имзо гардидани Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон, ки бо талошу заҳматҳои пайвастаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон муяссар гардид, дар китоби сарнавишти миллати куҳанбунёди мо саҳифаи наве боз шуд, ки роҳи ояндаро ба сӯи бунёди давлати демокративу ҳуқуқбунёд равшан сохт.
Имрӯз кишвари азизамон бо шарофати Ваҳдати миллӣ ва ташаббусҳои созандаву бунёдкоронаи Пешвои миллат рӯз аз рӯз ободу зебо ва рӯзгори мардум беҳтар гардида, баҳри сазовор истиқбол намудани ҷашни 35-солагии Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар тамоми қаламрави кишвари маҳбубамон корҳои бунёдкориву созандагӣ бомаром ҷараён доранд.
Сулҳу ваҳдат ва ризояти миллӣ бо қадами мубораки фарзонафарзанди ҷонфидои Ватан, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҷомеа устувор гардида, соҳаҳои сиёсӣ ва иқтисодии мамлакат рушд ёфта, мактабу маориф ва илму дониш мавқеи худро боз ҳам устувор намуд.
Таҳкими Ваҳдати миллӣ ва Истиқлоли давлатӣ – ин ду рукни асосӣ боиси рушд ва шукуфоии Тоҷикистони соҳибистиқлол гардида, дар марҳилаи кунунӣ ваҳдат бевосита кафили рушди устувору муътадили ҷомеа дониста мешавад. Дар ҷодаи расидан ба ин ҳадафҳои воқеан олӣ,моро зарур аст, ки дастовардҳои даврони соҳибистиқлолиамонро ҳамаҷониба таҳлил намоем ва ба рӯйдодҳои таърихии замони муосир баҳои воқеӣ ва ҳақиқӣ диҳем.
Ин саннаи таърихӣ, ки бо суботи сиёсӣ ва ваҳдату ягонагии Ватани маҳбубамон иртиботи қавӣ дорад, аз Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олии Тоҷикистон сарчашма гирифта, ҳамчун рӯйдоди муҳимму сарнавиштсоз ба хотима ёфтани мухолифати мусаллаҳона ва ҷангу хунрезиҳо, таъмин гардидани сулҳу оромии комил, бунёди давлати демократӣ ва тантанаи адолату ҳақиқат мусоидат намуд.
Ба даст овардани оштии миллӣ ва ризоияти ҳамаи табақаҳои мардуми кишвар бори дигар собит намуд, ки роҳи пешгирифтаи Сарвари хирадманд - меъмори сулҳу ваҳдат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дуруст ва бесобиқа аст. Маҳз ваҳдат аст, ки имрӯз кишвари моро дар ҷаҳон мешиносанд ва мо низ шукрона мекунем, ки мардуми соҳибватанем. Ваҳдат асоси пешравии Тоҷикистон ва ояндаи дурахшони миллати моро таъмин кард ва имрӯз ҳам ба зиндагии мардум маънии тоза бахшида, саҳифаҳои нав ба наверо боз намуда истодааст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Ваҳдати миллии Тоҷикистонро арзиши волою муқаддас ва дар баробари Истиқлоли давлатӣ заминаи асосии дигаргунсозиҳои демократӣ ном бурда, таъкид менамоянд: “Мо имрӯз метавонем бо ифтихор изҳор намоем, ки истиқрори сулҳу субот ва ваҳдати миллӣ дастоварди бузургтарин ва воқеан таърихии тоҷикон мебошад, ки маҳз дар натиҷаи ҳамбастагии мардуми кишвар ва азму талоши фарзандони содиқи халқамон муяссар гардид”.
Сиёсатеро, ки Сарвари давлатамон дар ин ҷода анҷом дода истодаанд, на танҳо байни мардуми Тоҷикистон обрӯву манзалати зиёде пайдо карданд, балки дар тамоми дунё ҳамчун як таҷрибаи нодир ва сулҳпарварона эътироф гардида гардида, шуҳрати ҷаҳонӣ пайдо кардааст. Бинобар ин, имрӯз беш аз ҳар вақти дигар мо бояд дарк карда бошем, ки танҳо дар сурати таҳкими ҳамаҷонибаи ваҳдат душвориҳо ва монеаҳо паси сар мешаванд, рӯзгори мардум рӯ ба беҳбудӣмеорад вакишвари азизамон ба шоҳроҳи пешрафту тараққиёт ворид мегардад. Бо роҳи ваҳдату якдигарфаҳмӣ истиқлоли кишварро устувор карда метавонем.
Ваҳдати миллӣ ба сатҳи худшиносии миллӣ ва дарки амиқи моҳияти ватандорӣ вобастагии ногусастанӣ дорад. Зарурат ва аҳамияти бузурги Ваҳдати миллӣ махсусан дар давраи соҳибистиқлолии мамлакат эҳсос мешавад. Зеро соҳиб шудан ба Истиқлоли давлатӣ барои ҳар як халқу кишвар кори саҳлу осон нест, ҳифзу таҳкими ин ганҷинаи бебаҳо бошад,кори мушкилтар аз он аст. Роҳи расидан ба Истиқлоли давлатӣ ва Ваҳдати миллӣ шояд дар тасаввур осон намояд, вале амалияи ҷамъиятӣ нишон медиҳад, ки ҳифзи истиқлол ва Ваҳдати миллӣ аз ҳар як сокини кишвар ҷаҳду талошҳои зиёд, маърифатнокӣ ва маданияти сиёсии устуворро тақозо менамояд.
Ҳамаи ин ободиву шукуфоӣ ва якдилии мардуми сарбаландикишвар натиҷаи Ваҳдати миллӣ ва заҳмату талошҳои пайдарпайи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад. Аз ин ҷост, ки пиру ҷавони мамлакатро зарур аст, то тамоми имконоту иқтидори мавҷударо барои ҳифзи арзишҳои Истиқлолу озодӣ ва Ваҳдати миллӣ равона созанд ва дар бунёди ояндаи босуботи мамлакат ҳиссаи боризи худро гузоранд.
ОДИНАЗОДА Латофат Амиршо,
директори Коллеҷи омӯзгории шаҳри Кӯлоб,
номзади илмҳои педагогӣ, дотсент
Шабакаҳои иҷтимоӣ
30-солагии Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон
